Modernizmi i bujshëm, dhe Erosi i “skllavëruar”
(s. guraziu – ars poetica, shk 24)
…mund dhe të heshtet si fakt, nuk shembet bota, por modernizmi ynë i bujshëm sikur dhe dashurinë e ka “tjetërsuar”, jo mbase “degraduar as zhvlerësuar”… mirëpo s’është më siç na ishte dikur, që nga paranjeriu, që nga kohërat e mitologjisë s’pati lëvizur gjë, s’pati ndryshuar as për një nuancë, pati ngelur e njëjta dashuri, përherë ajo “klasikja”, qe ruajtur origjinaliteti si dashuri e thjeshtë, e çiltër, e pastër, pa paragjykime, pa motive të fshehura, pa “planin A dhe B”, dashuri e falur jokushtimisht, e dhuruar nga zemra dhe me gjithë zemrën, dashuri e lirë dhe e pafajshme…
…pothuaj 1 shekull e gjysmë më përpara piktori Meteyard e dinte, kanë kaluar 123 vite të pikturës… dhe afro 80 vite nga vdekja e piktorit, jetoi sa jetoi, pikturoi sa pikturoi dhe Meteyard qe nisur udhës së amshimit andej në jetëpërtejmën e vet, mirëpo në të këndejmen do e linte “dëshminë e vet pikturale”, tashmë e kemi para syve tanë, mund ta zbërthejmë, mund t’merremi me analizat, me kritikat, me sintezat, në veprën e tij e shohim Kupidonin e lidhur, shigjetat anash, flatrat e tij vjollcë sikur gjithë sfondin e mbushin me zymtësi, dhe ai vetë qejfprishur, fare i pikëlluar, e qartë se Meteyard e dinte, 1 shekull më vonë në kohën tonë dhe Erosi (Amori, ose Kupidoni) s’i ka punët aq mirë, thuase prore i lidhur, i prangosur (ekzaktësisht ashtu si në pikturën e tij)…
…mund dhe të hesht njeriu, u muar vesh, por s’ka si mohohet, për fat të keq tashmë i gjithë klasicizmi i romancave sikur është pllakosur nga “dekadenca”, thuase amoriadat klasike na qenkan demoduar, na qenkan tejkaluar, thuase u ka rënë “boja” : ) sidoqoftë, shkurt e troç fort i saktë “parashikimi” piktural i Meteyard, ndoshta shenjat e para qenë shfaqur atëherë në kohën e tij, prandaj qe marrë me pikturën, nuk është se i pati shkrepur mendja kot por padyshim i frymëzuar nga muzat, do kalonte 1 shekull dhe tek në kohën tonë kthjelltësia e iluminizmit artistik do e bënte të veten, qartësia do ishte e plotë, tashmë për ne gjithçka e qartë, kristal…
…pra, siç e cekëm fare në hyrje, që nga lashtësia pati ngelur e njëjta dashuri, s’pati lëvizur gjë, s’pati ndryshuar as për një nuancë, përherë ajo “klasikja” (mbase kujdesej vetë perëndesha Afërdita, herë Venera herë Afërdita, kuptohet sipas vendit dhe kuvendi) – ok, me përjashtim ndoshta aty-këtu të romancave romako-perandorake, meqë njihet tashmë dhe ana tjetër e “medaljonit” klasik, Venerën atëbotë e pati pllakosur psikoza e amullisë, stresi dhe depresioni, e sidomos depresioni, e pati pësuar pastaj madje dhe Ovidi i ngratë, pa asnjë pikë faji ta patën dënuar, përzënë, ekzilosur, sipas meje të gjitha fajet duhet t’i mvisheshin perëndeshës Venera – për fat të keq, një Kaligula, një Nero, një Agripina e vetme dhe tani sikur ia “prishin” gjithë vërtetësinë pohimit tonë, përndryshe gjithçka sa thamë më lart, përveç bishtit me Kaligula-Agripinat, qëndron, fjala jonë e ngopur është me saktësinë : )
[ ngjitur: Sidney H. Meteyard (1868-1947) – Shpresa duke e ngushëlluar Erosin e “lidhur… skllavëruar”, 1901 ]
…nëse t’i sillnim ndërmend përrallat, imagjinatat novelistike të së kaluarës, s’do ta kontestonte kush se, bie fjala Dulçineja mund t’ketë vuajtur pa hile për Don Kishotin e vet, e saktë se nuk ekzistonte, ishte një e dashur “imagjinare” por ec e dije, ndoshta dhe krijesat e imagjinatës vuajnë, pakashumë njësoj siç vuajnë dhe princeshat e përrallave (përndryshe as këto të fundit s’do vuanin, apo jo – meqë dhe përrallat ujdisen me ndihmën e imagjinatës, sikur dhe zhanret e letraristikës… jo patjetër romanet duhet t’jenë ndodhi realistike, e dinte dhe Servantesi, e dinte dhe Jakov Xoxa teksa merrej me “Lumin e Vdekur” etj etj)…
…shkurt, njësoj si dhe Elena e përrallave arturiane që vuante për Lancelotin, Elena e ngratë pati dashuruar siç vetëm princeshat e kështjellave dinë të dashurojnë, madje pati dhënë shpirt nga “dashuria”, aq fatkeqe, përrallë aq e dhimbshme, s’ka njeri që nuk i këputet zemra, vdiq e shkoi pa iu “kthyer” kurrë dashuria, gjithçka që kishte në zemër ia pati falur Lancelotit, derisa zemra i qe bërë shkrumb, djegur e përvëluar, sepse zemrat e klasicizmit s’dinin ndryshe, o dashuronin përjetësisht o fare, zemrat dikur s’kishin as “hile” as falsitet hipokritik, ishin zemrash 100% të sinqerta, as Lanceloti s’e pati shpërfillur, por dhe ai vetë mund ta ketë humbur zemrën duke rendur pas Ginevrës, dmth. s’është se na kishte “faj” për pafatësinë e Elenës, t’i thoshte “po” duke qenë e vërteta krejt ndryshe, ashtu do ishte mëkat tepër i madh…
(ja, mos i merrni fjalët e mia të gatshme, e vërteta shihet dhe në pikturën e artistit Draper, Lanceloti fare i “hutuar” pas Ginevrës, ishte e supozuar që ai t’na ishte kalorës i hutuar rreth trimërisë, rreth problemeve të mbretërisë, rreth politikave të mbretit Artur, e jo të hutohej pas bukurosheve të huaja : )
As Erosi as Kupidoni s’i kanë punët dhe aq për lakmi!
[ piktura: Herbert James Draper (1863-1920) – Lanceloti dhe Ginevra, ~1890 ]
…shkurt, dikur pati qenë ndryshe, ishte se ç’na ishte, tani secilën herë e më tepër duke u ndërlikuar gjërat, tashmë Erosi tërë ditën duket i trullosur, ia hedhin secilën herë e më shpesh, pothuaj secilën herë shigjetat i shkojnë huq, sorollatet me atë naivitetin engjëllor, e përqeshin, e përbuzin, e përtallin, madje shpesh dhe e lidhin, ia palosin flatrat, shigjetat përtokë, harkun diku pas shkurreve – thjesht s’mund të shtyhet me 1001 falsitete internetike, me 1001 butona të iPhone, me 1001 çudira të Fb, tani madje dhe çupërlinat thuase e kanë “koduar” secilin truk, thuase i shpikin vetë nga 1001 vegëza të “zemër-inteligjencës” : )
(sguraziu – ap, shk 22, aktualizuar 2024)