…edhe pse Jugosllavia u coptua me luftra të përgjakshme, dhe se paramilitaret e Millosheviqit me masakrat e pastrimet etnike në Kosovë i qenë bërë të njohura gjithë botës, në vitin 2006 Goran Bregovic e mori një kopje të çelësit të Tiranës nga Edi Rama. E vetmja mirënjohje a “çmim” që Bregovic ndonjëherë ka marrë, e vetmja… dhe është nga Shqipëria, çfarë “ballkanizmi” ironik…
S. Guraziu – Ars Poetica, Tetor 2017 (Koment)
Për vite Bijelo Dugme qëndronte si një nga grupet më të njohura të RSF Jugosllavisë. “Lipe cvatu” (Blinat Lulëzojnë) ishte njëri nga hitet më të njohur të grupit, autori i këngës ishte Goran Bregovic. Albumi “Bijelo Dugme” (Pulla e Bardhë – i titulluar sipas emrit të grupit) hapet me një “cover” të himnit jugosllav “Hej, Sloveni” – dhe ky detaj, sipas Dimitrije Vojnov, ishte “si shembull tipik i pseudo-disidences Titoiste”. Vojnov pati folur gjithashtu për plagjiaturë: “Bijelo Dugme na e solli një plagjiaturë klinike të Van Halen në ‘Padaju zvijezde’ (Bien Yjet).
Në vitin 1981 në Kosovë (atëherë Provinca Autonome e RSFJugosllavisë) u mbajtën demonstratat nga shqiptarët. Vetëm 2-3 vite më vonë Bijelo Dugme e përdori pikturën “Vajza e Kosoves” nga Urosh Predić në kopertinën e albumit “Bijelo Dugme”. Dihet qartë se “Kosovka Devojka” është një pikturë rreth ëndrrës nacionaliste serbe, motiv që ishte nxitësi kryesor i propagandës së Millosheviqit.
Së shpejti shtyllat e Federatës së Jugosllavisë do të “tronditeshin” dhe pak vite më vonë federata u coptua nga luftrat. Koncepti nacionalist-politik i Bijelo Dugme dhe i udhëheqësit të grupit, Goran Bregovic nuk është parë si “serioz”, por ishte në fakt mjaft serioz!
Vetëm 2-3 vite pas demostratave të Kosovës, teksti i këngës thua se i drejtohej pikërisht “Kosovës” (separatiste), “ik… shko kah të duash, rrafsh të qoftë Jugosllavia, gjithçka do jetë në dëm tëndin, (për mua gjithçka) është siç ka qenë… por zemra jote dhe e imja s’do jenë më kurrë në dashuri”.
Natyrisht, si figuracion përputhet me cilëndo “dashuri të prishur”, me cilëndo ndarje, mirëpo “mesazhi” i Bregovic pakashumë do duhej të ishte i qartë.
Lexova se pas luftrave jugosllave Bregovic e paska përshkruar veten si Yugo-nostalgjik dhe se ai preferuaka t’i shmanget bredhjes në politikë. Babai i tij ishte kroat etnik, nëna e tij serbe, kështu që ai nuk ishte (sipas fjalëve të tij) “mjaftueshëm serb, e as kroat i mjaftueshëm”. Megjithatë, sipas meje, Bregovic dhe grupi i tij Bijelo Dugme patën kontribuar në “euforinë nacionaliste” të atëhershme jugosllave. Anise, v. 1984 ishte akoma “herët” për ta kuptuar Bregoviç se kanceri i nacionalizmit kishte nisur pikërisht në zemrën e popullit të vet. Kosova ishte tepër “larg”, tepër e vogël, tepër e pafajshme… s’kishin asnjë faj kosovarët e shtypur, Kosova ishte si një “foshnje” e përbuzur, që qante për ca thërmija të drejtësisë.
Ironikisht, edhe pse Jugosllavia u coptua me luftra të përgjakshme dhe se paramilitaret e Millosheviqit me masakrat e pastrimet etnike në Kosovë i qenë bërë të njohura gjithë botës, në vitin 2006 Goran Bregovic e mori një kopje të çelësit të Tiranës nga Edi Rama. E vetmja mirënjohje a “çmim” që Bregovic ndonjëherë ka marrë, e vetmja… dhe është nga Shqipëria, çfarë “ballkanizmi” ironik… apo jo!
Piktura ngjitur – Bijelo Dugme, ose G. Bregovic e pati përdorur si ballinë të albumit pikturën e vitit 1919 të Urosh Predić, “Kosovka Devojka”, që simbolizon “nacionalizmin serb”, flet për sakrificën e serbëve në Betejen e Kosovës, në v. 1389 kundër turqve
Bijelo Dugme – Lipe Cvatu, 1984
https://www.youtube.com/watch?v=i5x0NerVPaU
EN
“Bijelo Dugme”, “Linden Trees…”, and “Tirana’s Key”!
S. Guraziu – Ars Poetica, Oct. 2017
For years Bijelo Dugme stood as one of the most popular music bands of SFR Yugoslavia. “Lipe Cvatu” (Linden Trees in Bloom) was one of the most famous hits of the band, the author of the song was Goran Bregovic. The album “Bijelo Dugme” (White Morse – titled by the name of the band) opens with a cover of the Yugoslav hymn “Hey, Sloveni” – and this detail, according to Dimitrije Vojnov, was “a typical example of Titoist pseudo-dissidence”. Vojnov also spoke about plagiarism: “Bijelo Dugme brought us a clinical plagiarism of Van Halen in ‘Padaju zvijezde’ (The Stars Fall)”.
In 1981 in Kosovo (then Autonomous Province of SFR Yugoslavia) demonstrations were held by Albanians. Three years later Bijelo Dugme used the painting “Kosovo Maiden” by Urosh Predić on the cover of the album “Bijelo Dugme”. It is clear that “Kosovka Devojka” is a painting about the Serbian nationalist dream, a motive that was the main driver of Milosevic’s propaganda.
Soon the pillars of the Yugoslav Federation would “shake” and a few years later the federation was chopped by the wars. The nationalist-political concept of Bijelo Dugme and, or of the band leader Bregovic, was not seen as “serious”, but it was actually quite serious!
Only 2-3 years after the Kosovo demonstrations, the text of the song as if speaks directly to (separatist) “Kosovo”, “go…, the whole Yugoslavia be plain to you, everything will be to your detriment, (for me) everything is as it has been… but your heart and mine will never be in love again”.
It’s obvious, figuratively the text is conform with any “broken love (heart)”, with any partition, but Bregovic’s “message” was meant to be clear.
I read that after the Yugoslav wars Bregovic had described himself as Yugo-nostalgic and that he preferred to avoid being involved in politics. His father was an ethnic Croat, his mother Serbian, so he was not “sufficiently Serb, nor sufficiently Croat”. However, according to me, Bregovic and his group Bijelo Dugme contributed to the, then Yugoslav, “nationalist euphoria”. Though, in 1984 was still “early” for Bregovic to understand that cancer of nationalism had started precisely in the heart of its own people. Kosovo was too “far”, too small, too innocent… there was not to blame the oppressed Kosovars, Kosovo was like a despicable “baby” crying for a little bit of political justice.
Ironically, although Yugoslavia was chopped with bloody wars and Milosevic’s paramilitaries with their massacres and ethnic cleansing in Kosovo had become known to the whole world, in 2006 Goran Bregovic received a copy of Tirana’s Key from Edi Rama. The only recognition or a “prize” that Bregovic has ever received, the only one… and it is from Albania, what an “ironic” Balkanism… isn’t it!
(Painting – Bijelo Dugme, or G. Bregovic used the Urosh Predic’s painting of 1919, “Kosovka Devojka” (Kosovo Maiden) as the front-cover of the album, symbolizing “Serbian nationalism”, the painting speaks about the sacrifice of Serbs in the Battle of Kosovo in 1389 against the Turks)
Bijelo Dugme – Lipe Cvatu, 1984
(Youtube) watch?v=i5x0NerVPaU