S. Guraziu – Ars Poetica, Q 2016 (Koment…)
(…njëjtë Alberti me “murin e tij kinez”, njëjtë Britannica me ëmbëlsira e me pekmez – mos vallë pasiguria gjithmonë “zgjatet” me një bisht pasigurie…)
Një artikull i gjatë deri në dysheme (ose më mirë, sa vetë muri kinez) më çuditi mjaft për nga stili i vetëbesimit, për fuqinë e vetëbesimit, për superlativat… dhe për çfarë tjetër jo: “Arkitekt Sinani, shqiptari i madh i civilizimit osman, Mikelanxhelo i Orientit… “, me autor Albert Vataj, publikuar në “Prizren Post” (kjo “post” padyshim është menduar të tingëllojë diç si “Washington Post” : )
Datë 30.04.2016 – URL: https://prizrenpost.com/al/?p=21115
U çudita nga gjithë ato konkluzione të guximshme për “shqiptarllëkun” e shqiptarit të madh, pa përmendur as dhe 1 referencë a mbështetje të vetme, madje as aso “referencash indirekte”. Gjithë ato superlativa për shqiptarin e para 500 viteve, vetëm e vetëm se na ishte “arkitekt i madh, dhe se quhej Sinan”. Artikulli mbyllej si vijon: “Ky shqiptar i madh, të cilin ndonëse janë rrekur të na e mohojnë, si çdo privim tjetër vetëm se na bën më krenar dhe më të bindur në vlerat dhe vitalitetin krijues dhe shpirtin e madh që karakterizon arbërit.”
Burime të mirënjohura si psh. Encyclopaedia Britannica, nuk thonë Mimar Sinani ishte “shqiptar”. Ndoshta sepse s’kanë si të thonë. S’ke si thua diç kur s’ke mbështetje, kur njeriu thotë diç duhet të bazohet në diç.
[ Artikulli në Britannica – http://www.britannica.com/EBchecked/topic/545603/Sinan ]
Derisa Alberti nuk pretendon gjë më tepër sesa vetëm botës t’i shpaloset patriotizmi i tij dhe “shqiptarllëku” i Arkitekt Sinanit (psh. ai nuk e quan Sinanin “kinez”, as “eskimez”). Për dallim nga ai, Britannica nuk ngurron ta quajë “djalë i një greku, o i një armeni të krishterë…”, dhe pikërisht këtu lind problemi. Prej nga Britannica na e paska sigurinë ta quajë “grek”, e bie fjala pse jo “shqiptar”? Nëse e paska sigurinë Britannica ta quajë “grek”, pse pra duhet shtuar “ose armen”?! Ndoshta pikërisht sepse pasiguria gjithmonë “zgjatet” me një bisht pasigurie.
Pra, sipas meje njëjtë Alberti me “murin e tij kinez”, njëjtë Britannica me ëmbëlsira e me pekmez. Problemi është që Britannica konsiderohet ndër burimet enciklopedike më të besueshme dhe prestigjioze të botës. Ndërsa Albertit nga Tirana, sëshumti do t’i besojnë disa shqiptarë që do ta lexojnë “murin” e tij (mund t’jenë disa dhjetra, disa qindra, apo në rastin më të mirë, disa mijëra lexues). S’them se duhet përjashtuar mitqë e autorit që vërtet besojnë se Arkitekt Sinani ishte “Shqiptar”… e padyshim nuk duhet përjashtuar as hoxhallarët mbarëshqiptarë (dmth. pa të keq ky gjeneralizim, por thjesht si fakt).
Andaj më shkoi mendja t’iu dal në “ndihmë” sadopak të dy palëve me ca referenca që ia vlejnë.
1.
Kush pohon ose beson se Arkitekt Sinani ishte “Shqiptar”:
– Cragg, Kenneth (1991). The Arab Christian: A History in the Middle East. Westminster John Knox Press. p. 120
– al-Lubnānī lil-Dirāsāt, Markaz (1992). The Beirut review, Issue 3. Lebanese Center for Policy Studies. p. 113
– Brown, Percy (1942). Indian architecture: (The Islamic period). Taraporevala Sons. p. 94
2.
Kush pohon ose beson se Arkitekt Sinani ishte “Grek”:
– Talbot, Hamlin Architecture Through the Ages. University of Michigan, p. 208
– Gyula Moravcsik, Samuel R. Rosenbaum – Byzantium and the Magyars, p. 28
– Kathleen Kuiper. Islamic Art, Literature, and Culture – The Rosen Publishing Group, 2009 – p. 204
– Aptullah Kuran, Institute of Turkish Studies – Sinan: the grand old master of Ottoman architecture, 1987, p. 35
– Walker, Benjamin and Peter Owen Foundations of Islam: the making of a world faith, 1998, p. 275
– Goodwin, Godfrey (1971). A history of Ottoman architecture. Johns Hopkins Press. p. 199
– Rogers, J. M. (2006). Sinan: Makers of Islamic Civilization. I.B.Tauris: Oxford Centre for Islamic Studies. p. backcover
3.
Kush pohon ose beson se Arkitekt Sinani ishte “Armen”:
– Fletcher, Richard (2005). The cross and the crescent: Christianity and Islam from Muhammad to the Reformation (Reprinted. ed.). London: Penguin. p. 138
– Zaryan, Sinan, Armenian Soviet Encyclopedia, p. 385
– Kouymjian, Dickran.The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century. Richard G. Hovannisian (ed.). New York: St. Martin’s Press, 1997, p. 13
– Alboyajian (1937), vol. 2, pp. 1533-34
– Jackson, Thomas Graham (1913). Byzantine and Romanesque Architecture, Volume 1. Cambridge University Press. p. 143
– Sitwell, Sacheverell (1939). Old Fashioned Flowers. Country Life. p. 74
4.
Kush pohon ose beson se Arkitekt Sinani ishte “Turk”:
– Akgündüz Ahmed & Öztürk Said, (2011), Ottoman History, Misperfections and Truths, IUR Press (Islamitische Universiteit Rotterdam), Pg.196
5.
Kush pohon ose beson se Arkitekt Sinani ishte alien, nga “Marsi”:
– (askush, s’ka të dhëna, nuk aplikohet : )